سرمایه:در چنین روزی (30 تیر سال 1331 21 ژوئیه 1952) پس از پنج روز تظاهرات خونین و پرتلفات در تهران و پاره ای از شهرهای دیگر، شاه مجبور شد شرایط دکتر محمد مصدق را بپذیرد و از او بخواهد که بار دیگر ریاست دولت را بر عهده گیرد. دکتر مصدق به عنوان اعتراض به مداخلات شاه در امور اجرایی، از ریاست دولت کناره گیری کرده بود و شاه احمد قوام (قوام السلطنه) را مامور تشکیل کابینه ساخته بود که مردم به پشتیبانی از دکتر مصدق به خیابان ها ریختند و تا بازگرداندن وی به ریاست دولت از پای ننشستند.
دکتر مصدق تاکید داشت که نظام حکومتی ایران مشروطه پارلمانی است و شاه قانوناً حق مداخله در امور اجرایی (دولت) را ندارد، زیرا رئیس دولت منتخب مجلس (نمایندگان ملت) است. مردم در تهران و چند شهر دیگر از جمله کرمان، شیراز، اصفهان، کرمانشاه و... از بامداد 30 تیرماه 1331 مانند روزهای دیگر در حمایت از دکتر مصدق به خیابان ها ریخته بودند که از ساعت 9 بامداد تظاهرات در منطقه بازار تهران و خیابان ناصرخسرو شدت بیشتری به خود گرفت. اندکی بعد گروه های دیگری از مردم که در میدان توپخانه، خیابان اکباتان، میدان بهارستان و خیابان شاه آباد (حد فاصل میدان بهارستان تا میدان مخبرالدوله) گرد آمده بودند بر شدت تظاهرات افزودند.در این میان خبر رسید که از کرمانشاه کفن پوشان عازم تهران شده اند. ساعت 10 بامداد از مقابل دانشگاه تهران که آن زمان در حاشیه شهر بود، هزاران نفر دیگر دست به راهپیمایی زده، فریاد یا مرگ یا مصدق سر داده و به سوی میدان فردوسی به حرکت درآمده بودند و به همین گونه از میدان فوزیه و نقاط دیگر شهر که سربازان و تانک ها وارد عمل شدند و مردم را به گلوله بستند. شدت عمل نظامیان در میدان بهارستان و خیابانهای اطراف آن بیشتر بود. با وجود این، مردم در نیمروز بر شدت تظاهرات خود افزودند و شاه که خود را در خطر دید تسلیم شد و علاوه بر نخست وزیری، حاضر شد وزارت جنگ را هم به دکتر مصدق بسپارد. در مجلس هم هنگام اخذ رای اعتماد مجدد به دکتر مصدق، تنها سه نماینده رای موافق ندادند. دکتر مصدق «30 تیر» را در تاریخ مبارزات، روزی فراموش نشدنی خواند که مردم ایران یکدل و یک زبان بر ضد توطئه و تحریکات خارجی بپاخاستند و پیروز شدند. با وجود این شکست، چرچیل نخست وزیر وقت انگلستان از توطئه و شاه از مخالفت دست برنداشتند، زیرا شکست شاه در واقعه 30 تیر، شکست بزرگ تری برای انگلستان بود که ملی شدن صنعت نفت ایران و خلع ید از آن دولت، پایه های امپراتوری اش را به لرزه درآورده بود. تا اینکه یک سال و 28 روز بعد با کودتای 28 مرداد درسال 1332خورشیدی به حکومت دکتر مصدق پایان دادند. چرچیل و دولت او با کوشش زیاد، دولت تازه آمریکا (ژنرال آیزنهاور) را که در ژانویه روی کار آمده بود در این براندازی با خود همدست کردند. چرچیل برای این منظور به دیدار آیزنهاور به واشنگتن رفته بود. ترومن رئیس جمهوری قبلی آمریکا که دولت مصدق را منتخب مردم می دانست، برای براندازی او تسلیم فشار چرچیل نشده بود. نتایج براندازی 28 مرداد در دیدار سران آمریکا، انگلستان و فرانسه در دسامبر همین سال در «کنفرانس برمودا» مطرح و بررسی همه جانبه شد.
این مطلب را به اشتراک بکذارید
